Kreatywność uważana jest za jedną z głównych kompetencji przyszłości, jednocześnie często będąc postrzegana jedynie jako domena osób twórczych, zajmujących się sztuką i rękodziełem oraz ludzi z tzw. branż kreatywnych. Ale czy naprawdę możemy sobie pozwolić na ograniczanie kreatywności do tych dziedzin? Czy nie jest ona kluczowym elementem innowacji w każdej branży, od technologii po medycynę? Jak moglibyśmy przekształcić nasze podejście do edukacji, aby zaszczepić kreatywność we wszystkich aspektach życia, a nie tylko w sztuce?
Kojarzona jest z weną, talentem, momentami AHA i piękną estetyką
Nic bardziej mylnego – kreatywność to wartość, cecha i mięsień, który posiada każdy z nas. Jest ona nieodłącznym elementem naszego codziennego życia, niezależnie od tego, czy zdajemy sobie z tego sprawę, czy nie. Kreatywność to działanie, czyli wprowadzanie swoich idei w życie, i nie jest zarezerwowana jedynie dla artystów. Wszyscy możemy być kreatywni, niezależnie od wykonywanego zawodu czy zainteresowań. To zdolność do innowacyjnego myślenia, do łączenia kropek w sposób, który przynosi nowe rozwiązania.
Kreatywność to łączenie kropek, innowacyjność, umiejętność rozwiązywania problemów i myślenia „out of the box”. To umiejętność zauważenia problemu, niedogodności i wyzwania, a następnie przekształcenia tego w szansę na ulepszenie czy usprawnienie. Każdy z nas ma w sobie potencjał do kreatywnego myślenia – wystarczy go tylko rozwinąć i wykorzystać.
Czy nie jest fascynujące, że codzienne wyzwania mogą stać się inspiracją do twórczych rozwiązań? Jak często zastanawiamy się, jakie innowacje możemy wprowadzić w naszym otoczeniu, aby uczynić życie łatwiejszym lub przyjemniejszym? Czy nie warto byłoby spojrzeć na nasze codzienne problemy jako na okazję do kreatywnego myślenia i działania?
Rozwój to kreatywność
Wszystkie odkrycia oraz aspekty technologiczne, które obecnie ułatwiają nam życie, to wynik sprawnej pracy naszej wyobraźni i umiejętności wprowadzenia czasami prostej idei w życie poprzez właśnie kreatywność. Nie bez powodu mówi się również, że kreatywność i wyobraźnia są jedną z najbardziej „ludzkich” cech, którą ciężko w takim kontekście będzie zastąpić przez sztuczną inteligencję.
Kreatywność jest również codzienną, poza zawodową domeną – to umiejętność usprawniania i umilania domowych zadań. To też ciągłe „wymyślanie się” na nowo – elastyczność i rezyliencja, która sprawia, że mamy większe zdolności adaptacyjne, jesteśmy bardziej odporni na stres, mamy przestrzeń na czas dla siebie oraz autorefleksje. Kreatywność ostatecznie to też świadomy odpoczynek i tzw dolce far niente, bo to jest podstawą do tego, aby nabrać nowej perspektywy i na chwilę wyjść z działań na autopilocie i zatrzymać się, zobaczyć i doświadczyć.
Problem albo wyzwanie?
Jedną z częstych skojarzeń i definicji kreatywności, z którą się spotykam, jest PROBLEM albo WYZWANIE. To właśnie gdy ono się pojawia, szczególnie w naszej pracy, chcemy znaleźć kreatywny i innowacyjny sposób jego rozwiązania. Według mnie takie działania warto rozpatrzyć na dwóch poziomach: wewnętrznej komunikacji w firmie lub małym teamie pracującym nad danym projektem oraz samych metod i technik, które mogą pomóc spojrzeć na dany aspekt z innej perspektywy.
Na poziomie wewnętrznej komunikacji w firmie lub małym teamie, kreatywność jest kluczowa dla efektywnego rozwiązywania problemów. Otwarta i transparentna komunikacja sprzyja wymianie pomysłów i inspiracji. Zachęcanie pracowników do swobodnego wyrażania swoich myśli i proponowania nowych rozwiązań może prowadzić do innowacyjnych przełomów. Regularne burze mózgów, sesje feedbackowe i spotkania zespołowe, gdzie każdy ma szansę się wypowiedzieć, są fundamentem twórczej współpracy.
Na poziomie metod i technik, istnieje wiele strategii, które mogą pomóc spojrzeć na problem z innej perspektywy. Jedną z takich technik jest myślenie lateralne, które polega na szukaniu nieszablonowych rozwiązań poprzez odchodzenie od utartych schematów myślowych.
Podstawą kreatywnych działań jest przede wszystkim bezpieczeństwo i spokojny układ nerwowy. W aspekcie firmowym rozumiem to jako dobrą atmosferę, sprawną i otwartą komunikację między działami (lub po prostu osobami w małych projektach). To także jasno spisane zasady, które mówią m.in. o otwartości, chęci utrzymywania ciekawość na drugą osobę, pogłębiania umiejętność aktywnego słuchania a także ważna zasada, której często brakuje i to ona stopuje ludzi, czyli uznanie, że podobnie jak nie ma głupich pytań, NIE MA GŁUPICH POMYSŁÓW. Co więcej, dużo genialnych pomysłów zrodziło się właśnie z potencjalnych błędów!
Czasami jeden tekst czy pozornie niepasujące słowo może zmienić patrzenie na dane wyzwanie w 100%
Co więcej, uważam że dobry lider, project menager czy art director powinien brać pod uwagę perspektywy różnych osób i zachęcać cały team do wyrażania swoich przemyśleń.
Zdarza się, że osoby introwertyczne lub z mniejszą pewnością siebie mają obawy przed mówieniem na forum, nie wiedzą nawet, czy ich perspektywa będzie wzięta pod uwagę. Ja natomiast uważam, że często inspiracje a nawet odpowiedzi leżą „poza naszym działem”, więc tym bardziej, jeżeli ktoś zajmuje się czymś innym lub ma inny temperament to warto zbudować na tyle dobrą atmosferę, by każdy mógł się wyrazić.
LEGO Serious PLAY
W zaangażowaniu każdej Osoby w mniejszym lub większym teamie ze wsparciem przychodzi m.in metoda LEGO Serious PLAY, która angażuje każdego z uczestników i poprzez budowanie modeli każdy może się wyrazić i dodać swój element układanki do rozwiązania problemu. Bazuje ona również na „wiedzy dłoni” w myśl zasady „hands on minds on” zakładając, że w momencie budowania z klocków odpowiedzi na dane pytanie, włączamy swoją wyobraźnie i intuicję a nie tylko analizę „z głowy”. Wyłączą to w pewnym stopniu również naszego wewnętrznego krytyka, który to bardzo często stopuje nasze myśli w kreatywnym procesie.
Sama metoda została stworzona w momencie, kiedy firma LEGO stanęła przed dużym wyzwaniem, czyli pojawieniem się w latach 90 tych na rynku innych zabawek a tym samym dużej konkurencji. W kontekście rozwiązywania problemów skupia się ona przede wszystkim na real timowym i adaptacyjnym podejściu strategicznym bardziej niż długofalowym planowaniu bazującym jedynie na pozycji firmy. Do pracy z tą metodą potrzebny jest facylitator- osoba, która poprowadzi taki warsztat na potrzeby teamu czy całego działu.
Kiedy wewnętrznie, pracując w grupie, wszyscy czują się na tyle dobrze i bezpiecznie, że mają ochotę brać czynny udział w rozwiązaniu wyzwania, z pomocą przychodzi kilka technik kreatywnego rozwiązywania problemów. Poniżej przedstawię 3, które wydają mi się bardzo istotne i możliwe do wdrożenia w zasadzie od zaraz przez każdą firmę, niezależnie od branży.
1. Mapy myśli
Z ang. mind mapping, jest metodą stworzoną przez angielskich naukowców Tony’go i Barry’ego Buzana, która polega na pracy z siatką skojarzeń. Zaleca się, by wykonywać ją ręcznie, na arkuszach papieru (ręczne pisanie jeszcze lepiej pobudza nasz mózg!), używając różnych kolorów i kształtów. Po środku lub u góry kartki wpisujemy nasze główne hasło (problem, efekt wyzwania lub jego żródło, w zależności jaki sposób pracy przyjmiemy) a następnie w kolejnych odnogach/ gałęziach wpisujemy najpierw ogólne skojarzenia a w kolejnych bardziej szczegółowe. Idziemy od ogółu – naszego zagadnienia, hasła klucza, do szczegółu i kolejnych, bardziej zawężonych skojarzeń.
Dzięki temu w przyjemny sposób jesteśmy w stanie zauważyć całe spektrum skojarzeń i odnogi naszego tematu i możemy zmienić perspektywę (chociażby z myślenia ogólnego na bardziej szczegółowe), zauważyć która konkretnie odnoga może wymagać zaopiekowania i zmiany lub zauważyć zależności między różnymi aspektami danego tematu.
2. Metoda 6 kapeluszy
Kolejna technika to metoda 6 kapeluszy opracowana przez Edwarda de Bono, która zachęca do myślenia równoległego lub w bok, co nazywa myśleniem lateralnym (w odróżnieniu od myślenia wertykalnego, czyli myślenia w głąb zagadnienia). Metoda ta ma na celu spojrzenie z różnych perspektywy i zgłębienie ich, wejście w różne sposoby myślenia.
Każdy tytułowy kapelusz to innych kolor, który opisuje inne aspekty danego zagadnienia.
Osoby, które zakładają konkretne kapelusze wchodzą w daną rolę, co też pozwala uruchomić wyobraźnię niezależnie od personalnej opinii czy przekonań na dany tematy – w kapeluszu analizujemy te elementy, które są po prostu przypisane do danego koloru.
Kapelusz czerwony to analiza w oparciu o uczucia i emocje, biały to wzięcie pod uwagę tylko faktów, czarny to perspektywa pesymisty, żółty optymisty, zielony to innowacyjne spojrzenie, szukanie różnych możliwości i zaproponowanie niekonwencjonalnych a być może czasem szalonych rozwiązań a kapelusz niebieski należy do lidera, bezstronnego obserwatora, który koordynuje pozostałe grupy. Dzięki tej metodzie możemy popatrzeć na dane wyzwanie z wielu poziomów, myślimy out of the box i łączymy różne perspektywy szukając optymalnych rozwiązań i połączeń między nimi.
3. Burza mózgów
Jako trzecią technikę wymienię burzę mózgów (z ang. brainstorming), metodę znaną praktycznie wszystkim i niestety czasami niedocenianą. Polega ona na zebraniu jak największej liczby pomysłów i przemyśleń związanych z danych zagadnieniem i spisaniem ich wszystkich (do tego potrzebna jest bezpieczna i dobra atmosfera w grupie) a następnie analiza tych pomysłów. Czasami jedno słowo innej osoby, szczególnie z branży/ działu odległego od naszej, może nas mocno zainspirować do kolejnych pomysłów. Finalnie warto nie odrzucać pomysłów, które na ten moment być może nie wydają się dobre do wprowadzenia – one zawsze mogą przydać się w przyszłości lub zainspirować do innych działań.
Jednym z ulepszeń burzy mózgów jest metoda Walta Disneya, kiedy uczestniczy działają w kreatywnym kole myśli wcielając się w jedną z 3 ról – Marzyciela, Realisty i Krytyka i z tego punktu widzenia proponują pomysły i analizują dane zagadnienie.
4. Kreatywne konsultacje
W przypadku natomiast osób, które prowadzą jednoosobowe działalności, bardzo polecam kreatywne konsultacje ze strategami, odpoczynek oraz różne formy autorefleksji (mogą być podejmowane we własnym zakresie, jak np prowadzenie dziennika, lub podczas procesu coachingowego). Wszystkie te formy sprawiają po pierwsze, że ZWALNIAMY i często wypowiadamy na głos lub przelewamy na papier nasze myśli i problemy dzięki czemu możemy się usłyszeć i nabrać nowej perspektywy.
Jest to tym bardziej możliwe, gdy mamy drugą osobę w postaci coacha, mentora czy stratega po drugiej stronie. Natomiast często już samo nazwanie problemu, przyjrzenie się jemu oraz temu, na co mamy wpływ, sprawia, że staje się on prostszy i bardziej klarowny w rozłożeniu na czynniki pierwsze.
Warto też po prostu iść na spacer i w myśl zasady „solvitur ambulando” – czyli „rozwiązuje się przez chodzenie”, rozchodzić temat, zrelaksować ciało i umysł i nabrać nowej perspektywy.
Podsumowanie
Na sam koniec warto podkreślić jeszcze jedną bardzo istotną kwestię.
Żaden, nawet najbardziej genialny pomysł nie zaistnieje bez odbiorcy.
Co to oznacza?
Niezależnie od tego, jak świetnie dogadamy się wewnątrz teamu oraz jakich metod do tego użyjemy, warto jest po raz kolejny wyjść poza swoją „bańkę informacyjną” i jak najbardziej wcielić się w rolę odbiorcy tego produktu lub ulepszonego projektu a najlepiej postarać się to sprawdzić lub przetestować.
Podobnie rzecz ma się w przypadku startupów czy nawet naszych indywidualnych, kreatywnych pomysłów mających usprawnić nasze małe biznesy lub mających na celu wprowadzenie nowego pomysłu. Warto przedstawić ten pomysł kilku osobom, potencjalnemu targetowi i dowiedzieć się, czy jest on zrozumiały, czy może być przydatny a tym samym zebrać pierwszy feedback.
Nawet najlepszy pomysł nie zaistnieje bez odbiorcy i czasami nie chodzi o to, że sama idea jest zła, nietrafiona czy niepotrzebna, natomiast może być po prostu źle zakomunikowana, stąd też bardzo ważną rzeczą jest to myślenie o osobach, do których kierujemy nasz pomysł. Taka zmiana perspektywy jako nadrzędny cel jest również świetnym treningiem kreatywnego rozwiązania problemów.
Linda Parys
Multipasjonatka, trenerka kreatywności i świadomego odpoczynku, empowerment coach, strateżka marek i art director
Wspiera w poszukiwaniu pasji i motywacji do działania dbając jednocześnie o wewnętrzny dobrostan drugiej osoby. Bliska jest jej filozofia Ikigai oparta na poszukiwaniu sensu i radości we wszystkim, co robimy. Projektowanie doświadczeń oraz multidyscyplinarny rozwój brandów i co-creation to obszary, w których widzi ogromny potencjał w rozwoju lokalnych brandów oraz który chętnie zgłębia na indywidualnych konsultacjach. Według Lindy każdy jest kreatywny, niezależnie od branży, a sama kreatywność to pomost między tym, co czujemy a tym, co robimy oraz chęć nieustającego rozwoju. Zajmuje się również budowaniem strategii marek nie tylko personalnych ubranych w wartości i osobisty storytelling. Autorka metody Creative Mindset. Prowadzi liczne warsztaty i szkolenia. Jest certyfikowanym praktykiem Soul Coachingu® oraz Ukończyła kurs rozwojowy CORE® w InnerMastering® Institute oraz International Coaching Community. Creativity Workshop w Nowym Jorku. Pracuje m.in. z takimi narzędziami i technikami jak LEGO® SERIOUS PLAY®, techniki fotograficzne w rozwoju osobistym, MINDSONAR® czy vision board. Prelegentka m.in na TEDxUwr, Creative Morning, Gdynia Design Days.
fot. Wiktoria Grąbczewska
