Syndrom oszusta u liderek biznesu czyli dlaczego prowadzimy autosabotaż własnego sukcesu

Syndrom oszusta (z ang, impostor syndrom), to pojęcie z dziedziny psychologii, które opisuje sytuację, w której ludzie mają trudności z uznaniem swoich osiągnięć jako efektu własnych kompetencji i pracy. Osoby dotknięte tym syndromem są przekonane, że ich sukces wynika z przypadku, szczęścia lub umiejętności tworzenia fałszywego wrażenia na innych, a nie z ich rzeczywistych umiejętności, kompetencji czy wysiłków. Co więcej boją się, że prędzej czy później ktoś odkryje ich “mistyfikacje” i dowie się, że tak naprawdę są oszustami.

Badania wykazują, że syndrom oszusta jest szczególnie powszechny wśród liderek biznesu. Według raportu opublikowanego przez KPMG, aż 75% kobiet zajmujących wysokie stanowiska w biznesie doświadczyło syndromu oszusta na pewnym etapie swojej kariery. W innym badaniu przeprowadzonym przez LeanIn.Org i McKinsey & Company, 60% ankietowanych liderek przyznało, że regularnie odczuwało wątpliwości co do swoich kompetencji i zasług.

Czynniki takie jak wysokie oczekiwania, presja związana z osiąganiem sukcesów oraz stereotypy płciowe mogą potęgować te odczucia. Liderki biznesu często czują, że muszą pracować dwa razy ciężej, aby udowodnić swoją wartość, co może prowadzić do nadmiernego perfekcjonizmu i lęku przed porażką. Syndrom oszusta może mieć poważne konsekwencje, wpływając na zdrowie psychiczne, obniżając pewność siebie i hamując rozwój zawodowy.

Zrozumienie i rozpoznanie

Zrozumienie i rozpoznanie syndromu oszusta jest kluczowe , by móc efektywnie zarządzać swoją karierą i realizować swój pełny potencjał. Świadomość tego zjawiska oraz wdrażanie strategii radzenia sobie z nim może znacząco poprawić jakość życia zawodowego i osobistego, wspierając zdrowie psychiczne i zawodowy rozwój kobiet na najwyższych stanowiskach.

Charakterystyczne symptomy i zachowania osób cierpiących na syndrom oszusta

Syndrom oszusta objawia się przez szereg specyficznych symptomów i zachowań, które mogą znacząco wpływać na życie osobiste i zawodowe osób dotkniętych tym zjawiskiem. Poniżej przedstawiamy najczęstsze z nich:

1. Chroniczne wątpliwości dotyczące własnych kompetencji: Osoby cierpiące na syndrom oszusta często nie wierzą w swoje umiejętności i kompetencje, nawet w obliczu obiektywnych dowodów. Nawet gdy otrzymują pozytywne opinie i uznanie, nadal wątpią w swoje zdolności.
2. Przypisywanie sukcesów zewnętrznym czynnikom: Sukcesy są często tłumaczone szczęściem, przypadkiem, czy pomocą innych osób, zamiast uznawania ich za wynik własnego wysiłku i umiejętności. Osoby cierpiące na syndrom oszusta wierzą, że ich osiągnięcia nie są zasłużone.
3. Lęk przed demaskacją: Osoba, która wierzy, że jej sukces nie jest zasłużony żyje w strachu, że pewnego dnia ludzie odkryją jak mało wie i potrafi; prowadzi to do doświadczania ciągłego stresu i niepokoju.
4. Perfekcjonizm: Stawianie sobie wysokich wymagań i potrzeba by starać się bardziej prowadzić może do nadmiernego perfekcjonizmu. Każdy błąd jest postrzegany jako dowód ich niekompetencji, co prowadzi do niekończącego się cyklu samokrytyki i niezadowolenia z własnych osiągnięć.
5. Nadmierne przygotowywanie się lub zwlekanie: Osoby z syndromem oszusta mogą nadmiernie przygotowywać się do zadań, poświęcając na nie znacznie więcej czasu niż jest to potrzebne. Z drugiej strony, mogą także zwlekać z rozpoczęciem zadania, bojąc się, że nie spełnią własnych wygórowanych oczekiwań.
6. Unikanie wyzwań: Ze strachu przed niepowodzeniem i odkryciem ich rzekomej niekompetencji, osoby te mogą unikać nowych wyzwań i możliwości, co hamuje ich rozwój zawodowy i osobisty.

Przykłady z życia

Historie liderek biznesu, które doświadczyły syndromu oszusta, mogą pomóc zrozumieć, jak auto sabotaż może wpływać na karierę zawodową. Poniżej przedstawiam kilka przykładów:

1. Anna, dyrektorka działu marketingu: Anna była uznawana za niezwykle kompetentną i innowacyjną liderkę w swojej firmie. Mimo to, często odrzucała propozycje awansu na wyższe stanowiska, obawiając się, że nie sprosta nowym wymaganiom. Unikanie wyzwań sprawiło, że jej kariera utknęła w miejscu, a ona sama czuła się coraz bardziej sfrustrowana i niezadowolona.
2. Marta, właścicielka firmy konsultingowej: Marta, jako perfekcjonistka, spędzała niezliczone godziny na dopracowaniu każdego projektu, często kosztem swojego zdrowia i życia osobistego. Jej nadmierna samokrytyka i dążenie do perfekcji prowadziły do chronicznego stresu i wypalenia zawodowego. Choć jej firma odnosiła sukcesy, Marta nie potrafiła cieszyć się z tych osiągnięć.
3. Katarzyna, menedżerka ds. zasobów ludzkich: Katarzyna przypisywała swoje sukcesy przypadkowi i szczęściu, ignorując własne umiejętności i ciężką pracę. Wierzyła, że jej awanse i uznanie w firmie są wynikiem zbiegu okoliczności, a nie jej kompetencji. To przekonanie podważało jej pewność siebie i wpływało na jej decyzje zawodowe, ograniczając rozwój kariery.

Dlaczego liderki biznesu są szczególnie narażone na syndrom oszusta?

1. Stereotypy płciowe: Kobiety w biznesie często muszą zmagać się z głęboko zakorzenionymi stereotypami dotyczącymi płci. Oczekuje się od nich, że będą pełnić role opiekuńcze i wspierające, co może prowadzić do przekonania, że nie nadają się na stanowiska kierownicze. Te stereotypy mogą podważać pewność siebie i wzmacniać poczucie bycia oszustką, szczególnie w branżach zdominowanych przez mężczyzn.
2. Społeczne oczekiwania: Społeczne oczekiwania wobec kobiet, aby były doskonałymi matkami, żonami i jednocześnie osiągały sukcesy zawodowe, wywierają ogromną presję. Próba sprostania tym sprzecznym wymaganiom może prowadzić do chronicznego stresu i wątpliwości co do własnej wartości i kompetencji.
3. Wizerunek kobiet w mediach: Media w tym social media często przedstawiają kobiety w sposób stereotypowy i nierealistyczny. Obrazy kobiet sukcesu, które wydają się zawsze perfekcyjne, mogą wywoływać poczucie, że przeciętna kobieta nigdy nie dorówna tym wzorcom. To z kolei może prowadzić do zaniżonej samooceny i poczucia bycia oszustką.
4. Porównywanie się z innymi: Media społecznościowe i tradycyjne media kreują przestrzeń do nieustannego porównywania się z innymi. Widząc tylko sukcesy i pozytywne aspekty życia innych kobiet, liderki biznesu mogą czuć, że ich własne osiągnięcia są niewystarczające lub nieautentyczne, co wzmacnia syndrom oszusta.
5. Brak wzorców do naśladowania: W wielu organizacjach nadal brakuje kobiet na najwyższych szczeblach zarządzania. Bez widocznych wzorców do naśladowania, młodsze liderki mogą mieć trudności z wyobrażeniem sobie własnego sukcesu na takich stanowiskach, co prowadzi do wątpliwości i samokrytyki.
6. Niedostatek mentorek: Mentorki odgrywają kluczową rolę w rozwoju zawodowym. Brak dostępnych mentorek, które mogą dzielić się swoimi doświadczeniami i udzielać wsparcia, sprawia, że kobiety mogą czuć się izolowane i mniej pewne swoich umiejętności.
7. Szklany sufit: Kobiety często napotykają na niewidzialne bariery, które utrudniają im awans na najwyższe stanowiska. Pomimo posiadania odpowiednich kwalifikacji i umiejętności, mogą być pomijane przy awansach na rzecz mniej kompetentnych mężczyzn, co wzmacnia poczucie nieadekwatności i syndrom oszusta..
8. Nierówności płacowe: Nierówności w wynagrodzeniu między kobietami a mężczyznami mogą również wpływać na rozwój syndromu oszusta. Kiedy kobiety są opłacane mniej za tę samą pracę, mogą zacząć wierzyć, że ich praca jest mniej wartościowa, co podważa ich pewność siebie i poczucie własnej wartości.

Jak przeciwdziałać syndromowi oszusta i auto sabotażowi?

Przeciwdziałanie syndromowi oszusta i auto sabotażowi wymaga wdrożenia skutecznych strategii na poziomie indywidualnym. Oto kilka technik, które mogą pomóc w budowaniu pewności siebie i samoświadomości, a także w kontynuacji rozwoju osobistego.

1. Rozpoznawanie i zastępowanie negatywnych myśli: Uświadomienie sobie negatywnych myśli jest pierwszym krokiem do ich przezwyciężenia. Techniki takie jak prowadzenie dziennika myśli mogą pomóc w identyfikacji i analizie negatywnych przekonań. Następnie, można pracować nad zastępowaniem ich bardziej pozytywnymi i realistycznymi przekonaniami.
2. Świętowanie osiągnięć: Regularne świętowanie swoich osiągnięć, zarówno dużych, jak i małych, pomaga wzmocnić poczucie własnej wartości. Może to obejmować zapisanie swoich sukcesów w dzienniku lub dzielenie się nimi z bliskimi.
3. Ustalanie realistycznych celów: Stawianie sobie realistycznych, osiągalnych celów i śledzenie postępów w ich realizacji może pomóc zwiększyć pewność siebie. Ważne jest, aby cele były konkretne, mierzalne i osiągalne w określonym czasie.
4. Inwestowanie we własny rozwój: Inwestowanie w ciągły rozwój osobisty i zawodowy poprzez kursy, szkolenia i czytanie literatury branżowej pomaga zwiększyć kompetencje i pewność siebie. Edukacja ustawiczna pozwala na aktualizację wiedzy i umiejętności, co jest kluczowe w dynamicznie zmieniającym się środowisku biznesowym.
5. Poszukiwanie feedbacku: Regularne poszukiwanie konstruktywnych informacji zwrotnych od współpracowników, mentorów i przełożonych może pomóc w identyfikacji obszarów do poprawy oraz potwierdzeniu swoich mocnych stron. Otwartość na opinie innych pomaga w budowaniu samoświadomości i pewności siebie.
6. Mentoring: Mentoring to proces, w którym bardziej doświadczona osoba dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem z mentee. Mentorzy mogą pomóc w rozwijaniu umiejętności, budowaniu pewności siebie oraz dostarczaniu wsparcia emocjonalnego. Mentor może także służyć jako wzór do naśladowania, pokazując, że sukces jest możliwy i osiągalny.
7. Coaching: Coaching to profesjonalny proces, który pomaga osobom osiągać ich cele zawodowe i osobiste. Coachowie mogą pomóc w identyfikacji przeszkód, opracowywaniu strategii ich przezwyciężania oraz w budowaniu pewności siebie. Coaching skupia się na teraźniejszości i przyszłości, a nie na przeszłości, co jest korzystne dla osób z syndromem oszusta.
8. Sieci kontaktów: Tworzenie i rozwijanie sieci kontaktów z innymi profesjonalistami może dostarczyć wsparcia emocjonalnego oraz praktycznych porad. Networking pozwala na wymianę doświadczeń, dzielenie się wyzwaniami i sukcesami oraz nawiązanie wartościowych relacji zawodowych.
9. Grupy wsparcia: Udział w grupach wsparcia, zarówno formalnych, jak i nieformalnych, może pomóc w radzeniu sobie z syndromem oszusta. Wspólnota osób, które doświadczają podobnych wyzwań, może dostarczyć nieocenionego wsparcia emocjonalnego i zachęty.Odcinanie się od toksycznych znajomych: Toksyczni znajomi mogą sabotować nasze cele i aspiracje. Często krytykują nasze pomysły i plany, co zniechęca do działania i realizacji marzeń. Mogą również absorbować nasz czas i energię, odciągając nas od ważnych zadań i obowiązków.
   Implementacja tych strategii i praktyk może pomóc w przeciwdziałaniu syndromowi oszusta i auto sabotażowi, tworząc bardziej wspierające i inkluzywne środowisko pracy dla liderek biznesu.

Kilka słów na zakończenie

Na koniec chciałabym zwrócić się do wszystkich czytelniczek, które odnajdują same siebie w tym artykule. Pamiętajcie, że: rozpoznanie syndromu oszusta to pierwszy krok w walce z nim. Zastanówcie się nad swoimi myślami i zachowaniami, które mogą wskazywać na to, że doświadczam tego syndromu. Nie bójcie się szukać wsparcia – mentoring, coaching i grupy wsparcia mogą okazać się niezwykle pomocne. Wdrażajcie strategie zwiększania pewności siebie, kontynuuje edukację i rozwój osobisty i otaczajcie się pozytywnymi i dobrze życzącymi Wam ludźmi, odcinając toksyczne relacje.

Tekst: Joanna Węglarz

Psycholożka, mentorka rozwoju osobistego, trenerka i ekspertka w obszarze Treningu Umiejętności Społecznych a także autorka 6 książek z zakresu psychologii i twórczynią podcastu Instrukcja Obsługi Człowieka. Więcej o Joannie na stronie www.joannaweglarz.pl