Manipulacja to sztuka, która nie wybiera według statusu społecznego czy zawodowego. Każdy z nas, niezależnie od pozycji czy majątku, może stać się ofiarą oszustwa, gdy nasze wewnętrzne mechanizmy obronne zawodzą. Jak podkreśla psycholog Katarzyna Kucewicz, kluczem do sukcesu oszusta matrymonialnego jest zdolność do rozpoznania naszych emocjonalnych potrzeb i granic. W rozmowie zainspirowanej serialem BBC First „Historia oparta na steku kłamstw”, ekspertka opowiada o tym, co łączy ofiary takich oszustw, jakie techniki stosują manipulanci, oraz jak rozpoznać w relacji pierwsze niepokojące sygnały.
Co takiego mają w sobie dwie dojrzałe kobiety, bohaterki serialu „Historia oparta na steku kłamstw”, że stają się ofiarami oszusta matrymonialnego?
Bohaterki serialowe są bardzo typowymi reprezentantkami kobiet, które najczęściej padają ofiarą oszustw matrymonialnych. Ofiary oszustów często posiadają cechy takie jak wysoki poziom empatii, gotowość na bliskość, oraz pragnienie głębokiej emocjonalnej więzi, które mogą być perfidnie wykorzystywane przez oszustów. Są to cechy pozytywne, które w normalnych okolicznościach sprzyjają budowaniu zdrowych relacji. Jednak w kontekście manipulacji, stają się one podatnością, gdyż oszuści potrafią perfekcyjnie imitować zaangażowanie i sprawiać wrażenie jakby chcieli i potrafili spełnić emocjonalne oczekiwania swoich ofiar. Często ofiary są nie tylko poszukujące miłości, dojrzałe, inteligentne i spełnione zawodowo, ale aktualnie w kryzysie, osamotnione. Często zamożne, ze stabilną sytuacją zawodową- takich kobiet szukają oszuści, którym głównie chodzi o pieniądze.
Na ile skuteczna jest strategia wyparcia, jaką stosuje główna bohaterka serialu Alice po tym jak została oszukana, i jakie mogą być konsekwencje takiego działania?
Strategia wyparcia jest formą obrony psychicznej mającą na celu ochronę przed bólem.
Obie bohaterki są dojrzałe, niezależne, inteligentne. Jedna jest pisarką, druga sekretarką. Jak zatem można skomentować fakt, że ofiarami manipulacji mogą być kobiety o różnym statusie społecznym i zawodowym?
Podatność na manipulację jest uniwersalna i nie wybiera według statusu społecznego czy zawodowego. To, co łączy ofiary, to często nie ich pozycja społeczna, ale ich wewnętrzne cechy i aktualne potrzeby emocjonalne, które oszuści umiejętnie identyfikują i wykorzystują. W kontekście psychologicznym, każdy może stać się ofiarą manipulacji, gdy jego osobiste granice i mechanizmy obronne są osłabione lub nie są jeszcze wystarczająco rozwinięte. Czyli nie chodzi o to czy ofiara jest np. zamożna, a raczej ile jest w stanie poświęcić by zrobić wszystko czego chce ukochany oszust. Znam przypadki wcale nie zamożnych pacjentek, które wpadły w spirale olbrzymich długów aby tylko zadowolić swojego mężczyzny.
A czy jest w takim razie jakiś charakterystyczny rys oszusta matrymonialnego? I co powinno szczególnie zwracać uwagę?
Charakterystyczną cechą oszustów matrymonialnych jest ich zdolność do manipulacji uczuciami- czyli szybkiego nawiązywania głębokich, pozornie autentycznych więzi emocjonalnych. Wykorzystują oni tzw. „grooming”, czyli proces, w którym stopniowo zyskują zaufanie osoby, często idealizując przyszłość i obiecując nierealne scenariusze. Alarmującym sygnałem jest nadmierne zainteresowanie majątkiem ofiary, izolowanie jej od otoczenia, czy ignorowanie ustalonych granic.
Jakie rady można by dać kobietom biznesu, które chcą wejść w bliższą relację z nowo poznanym mężczyzną?
Kluczowe jest zachowanie równowagi między otwartością a zdrowym sceptycyzmem. Radziłabym, aby nie spieszyć się z dzieleniem się informacjami finansowymi czy prywatnymi. A jeśli targają nami wątpliwości warto rozważyć konsultacje z terapeutą, który pomoże ocenić, czy relacja rozwija się w zdrowy sposób i czy nie ma w niej elementów manipulacji. Ważne jest również, aby słuchać swojej intuicji — jeśli coś wydaje się nie tak, prawdopodobnie tak jest.
Jak ważne jest dzielenie się nowo rozpoczętymi relacjami z bliskimi?
Dzielenie się jest niezmiernie ważne, gdyż bliscy, zwłaszcza ci zaufani, mogą zapewnić dodatkową perspektywę i wsparcie emocjonalne. Są w stanie zauważyć rzeczy, które mogą umknąć osobie zainteresowanej, szczególnie gdy ta jest zaślepiona nowym uczuciem. Ich rola może być kluczowa w wychwyceniu wczesnych znaków manipulacji, co może chronić przed głębszym zaangażowaniem w toksyczną relację.
Jaka jest skala problemu o jakim opowiada serial – czy oszustwa matrymonialne są powszechnym problemem w społeczeństwie?
Choć trudno jest określić dokładną skalę, oszustwa matrymonialne stanowią znaczący problem społeczny, który dotyka wielu osób niezależnie od ich płci, wieku, wykształcenia czy statusu ekonomicznego. Ilość portali randkowych i mediów społecznościowych zwiększa możliwości dla oszustów do znalezienia potencjalnych ofiar.
Serial też pokazuje jak nieudolny potrafi być szeroko pojęty system, który zamiast potępić oszusta, daje mu często przyzwolenie, z kolei ofiarom nie dowierza albo traktuje jak naiwne osoby. Jak radzić sobie w sytuacji, gdy system prawny nie zapewnia odpowiedniej ochrony ofiarom oszustw matrymonialnych?
To trudne pytanie…Na pewno warto być ostrożną zawczasu, czyli nie pożyczać pieniędzy, a jeśli już to ze stosowną umową prawną, która będzie nas chronić. Czasami jednak pieniądze znikają wraz z oszustem i niestety nie udaje się ich odzyskać. To są sytuacje bardzo obciążające psychicznie, ale ze wsparciem bliskich osób i z taką historią można sobie poradzić, potraktować ją jako złe doświadczenie, które trzeba przetrwać. Dla mnie jako dla psycholożki najważniejsze jest to aby się szybko budzić. Większość ludzi padających ofiarą oszustów przelewa olbrzymie kwoty wielorazowo, powtarzając błąd kilkakrotnie. To jest dramat. Warto zachować rozsądek. Jeśli raz przelaliśmy pieniądze i widzimy, ze ktoś dalej i dalej wymyśla kolejne powody do pożyczania mu coraz większych kwot, warto zatrzymać się i zadać sobie pytanie- co tu się dzieje. Czasami zobaczenie prawdy jest bolesne, ale niezbędne aby się obudzić.
Katarzyna Kucewicz– psycholożka, psychoterapeutka, seksuolożka, autorka książek i dziesiątek artykułów eksperckich, dotyczących między innymi tworzenia satysfakcjonujących relacji miłosnych. Prowadzi instagram @psycholog_na_insta.
Serial „Historia oparta na steku kłamstw” można oglądać od 19 listopada w każdy kolejny wtorek o godz.21.00 w BBC First. Kolejne odcinki serialu będą także sukcesywnie udostępnianie w BBC Player. Serial będzie też pokazany na Festiwalu BNP Paribas Warsaw SerialCon w dniach 4-8 grudnia.
fot. Tomasz Możdżeń
fot. BBC Studios
